Αορτική Στένωση

Αιτιολογία Αορτικής Στένωσης

Φυσιολογική και Παθολογική Αορτική ΒαλβίδαΗ στένωση στη βαλβίδα μπορεί να προκληθεί από διάφορες αιτίες όπως μετά από προσβολή ρευματικού πυρετού ή ρευματοειδούς αρθρίτιδας (πλέον με μειούμενη συχνότητα), μπορεί να είναι αποτέλεσμα εκφύλισης ή αθηροσκλήρηνσης (πλέον η πιο συχνή αιτία), να υπάρχει από τη γέννηση εξ αρχής ή ως δίπτυχη βαλβίδα (αντί της φυσιολογικής τρίπτυχης) που φθείρεται και στενεύει γρήγορα μέχρι την ηλικία 40-60 ετών. Σε λίγες περιπτώσεις η στένωση δεν είναι ακριβώς βαλβιδική αλλά υποβαλβιδική ή υπερβαλβιδική, που δημιουργείται από ένα ινώδες ή μυινώδες διάφραγμα κάτω ή πάνω από τη βαλβίδα [Εικόνα: Παρασκεύασμα φυσιολογικής (αριστερά) και στενωμένης (δεξιά) τρίπτυχης αορτική βαλβίδα].

Επιπτώσεις, προσαρμογή της καρδιάς

Ανεξάρτητα από την αιτία που την προκάλεσε, η μειωμένη επιφάνεια της αορτικής βαλβίδος (από τα φυσιολογικά 2,5 - 3,5 τετρ. εκ. καταλήγει στο 1,5 - 1 ή και 0,5 τετρ. εκ.) δυσκολεύει την καρδιά. Παρατηρείται μεγαλύτερη πίεση μέσα στην κοιλότητα της αρ. κοιλίας από ότι στην αορτή, η διαφορά τους είναι η λεγόμενη κλίση πιέσεως, που είναι και δείκτης του βαθμού της στένωσης. Η αριστερή κοιλία για ‘να τα βγάλει πέρα’ υπερτρέφεται (παχαίνουν τα τοιχώματα της) προκειμένου η συστολή της να γίνει ισχυρότερη και εξισορροπεί έτσι την λειτουργία της για αρκετά χρόνια, τελικά όμως κάμπτεται και αρχίζει να διατείνεται (μεγαλώνει η διάμετρος της αρ. κοιλίας), η παροχή τελικά ελαττώνεται.

Συμπτώματα

Για πολλά χρόνια δεν υπάρχουν συμπτώματα. Όταν αυτά εμφανιστούν η κατάσταση είναι πάντα προχωρημένη. Τα συμπτώματα είναι δύσπνοια στην προσπάθεια μαζί ενδεχομένως με συγκοπτικές ή στηθαγχικές κρίσεις και οφείλονται: στις αυξημένες πιέσεις της αριστερής κοιλίας που μεταφέρονται στους πνεύμονες (δύσπνοια), σε πτώση της πιέσεως από ελαττωμένη παροχή αίματος μαζί με έντονη αγγειοδιαστολή στους μυς κατά την προσπάθεια ή από ταχυκαρδίες (συγκοπτικά επεισόδια), στην μείωση του προσφερόμενου Ο2 στο υπερτροφικό μυοκάρδιο (στηθαγχικά επεισόδια). Αν τυχόν συμβεί κολπική μαρμαρυγή, η έλλειψη της βοήθειας του αρ. κόλπου στην αριστερή κοιλία χειροτερεύει την κατάσταση και οδηγεί ευκολότερα σε εμφανή καρδιακή ανεπάρκεια. Η κολπική μαρμαρυγή επέρχεται λόγω της μεταφοράς υψηλών πιέσεων στον αρ. κόλπο που τον διατείνει και τον κάνει επιρρεπή στη αρρυθμία αυτή.

Σημεία - βοηθητικές εξετάσεις

Υπάρχουν αρκετά σημεία που θα βρεθούν από το γιατρό που θα εξετάσει ένα ασθενή με αορτική στένωση. Έτσι θα ψηλαφήσει έντονη παρεκτοπισμένη καρδιακή ώση στο αριστερό προκάρδιο. Θα ψηλαφήσει ακόμη ένα αδύνατο παρατεταμένο σφυγμό στο χέρι ή τις καρωτίδες. Θα ακούσει χαρακτηριστικά ακροαστικά ευρήματα με το στηθοσκόπιο (click, φύσημα, εξάλειψη 2ου τόνου, 4ο τόνο, 3ο σε πολύ προχωρημένες περιπτώσεις). Η οριστική διάγνωση και αντικειμενική εκτίμηση του βαθμού της θα γίνει σήμερα με το υπερηχοκαρδιογράφημα με το οποίο υπολογίζεται η στενωτική επιφάνεια της βαλβίδος και γίνονται αντιληπτές οι περιγραφείσες νωρίτερα προσαρμογές της καρδιάς. Υποβοηθητικά είναι επίσης το ηλεκτροκαρδιογράφημα (καταγράφει την υπερτροφία του μυοκαρδίου και συνοδές αρρυθμίες) και η ακτινογραφία θώρακος (δείχνει την υπερτροφική καρδιά και την μεταστενωτική διάταση της αορτής).

Θεραπεία Στένωσης Αορτής

Το κρίσιμο ζήτημα δεν είναι η θεραπεία καθ εαυτή αλλά η επιλογή του πλέον κατάλληλου χρόνου για την εφαρμογή της. Ο χρονισμός δηλαδή της χειρουργικής διόρθωσης είναι μείζον ζήτημα, γιατί αφενός η πρόωρη εμφύτευση τεχνητής βαλβίδας μας επιβαρύνει με την φροντίδα της (απαιτεί χρόνια χορήγηση αντιπηκτικών) και τις πιθανές σοβαρές επιπλοκές της (όπως είναι θρόμβωση ή η επιμόλυνση της κ.α), αφ ετέρου η καθυστερημένη εμφύτευση θέτει σε άμεσο κίνδυνο τη ζωή του ασθενούς. Ο χρόνος αναμονής από την έναρξη της στενωτικής διαδικασίας είναι μεγάλος, ίσως δεκαετίες, γιατί η εξέλιξη της στένωσης μέχρι να φθάσει η ενεργός επιφάνεια κάτω από 1 τετρ. εκ., που συνδέεται με την έναρξη συμπτωμάτων, είναι αργή. Από την στιγμή που θα εμφανισθούν συμπτώματα, η προηγούμενα αργή διαδικασία επιταχύνεται, οι μεταβολές στην καρδιακή ανατομία και λειτουργία είναι πλέον ραγδαίες (η μέση πρόγνωση χωρίς θεραπεία είναι 2-5 έτη). Η καθυστέρηση της θεραπείας ενέχει τον κίνδυνο εγκατάστασης ανοικτής καρδιακής ανεπάρκειας ή αιφνιδίου θανάτου ενώ η καθυστερημένη εγχείρηση είναι πιο δύσκολη και τα αποτελέσματα της πτωχότερα. Αντίθετα η σωστά χρονισμένη εγχείρηση αναστέλλει την εξέλιξη των ανεπιθύμητων προσαρμογών της καρδιάς που σύντομα επανέρχεται στο φυσιολογικό.

Σύγχρονος τύπος τεχνητής αορτικής βαλβίδαςΗ χειρουργική διόρθωση γίνεται με εμφύτευση τεχνητής ή βιολογικής (από χοίρο) βαλβίδας και γίνεται με τη βοήθεια μηχανήματος εξωσωματικής κυκλοφορίας που διατηρεί την αιμάτωση και οξυγόνωση κατά τη διάρκεια της επέμβασης. Η θνητότητα κυμαίνεται μεταξύ 1 - 4%. Η χοίρεια βαλβίδα έχει μικρότερη ανάγκη αντιπηκτικής αγωγής αλλά φθείρεται γρηγορότερα (διαρκεί λιγότερο από 8 - 10 χρόνια), έτσι προτιμάται στις μεγάλες ηλικίες ή σε πολύ επιβαρυμένες καρδιές (προβάλει ελάχιστη αντίσταση στην εξώθηση του αίματος) [Εικόνα: Σύγχρονος τύπος μηχανικής αορτικής βαλβίδας].

Τα τελευταία χρόνια διόρθωση της αορτικής βαλβίδας γίνεται και διαδερμικά με εμφύτευση νέας βαλβίδας αφού προηγηθεί διαστολή με μπαλόνι (Διαδερμική Εμφύτευση Αορτικής Βαλβίδας - Transcatheter Aortic Valve Implantation, TAVI). Η αναίμακτη αυτή μέθοδος έχει εξαιρετικά αποτελέσματα στη μέχρι σήμερα εφαρμογή της. Τονίζεται ωστόσο ότι προς το παρόν εφαρμόζεται σε ασθενείς υψηλού κινδύνου για εγχείρηση (ή που για κάποιο λόγο δεν επιτρέπεται να υποβληθούν σε ανοικτό χειρουργείο). Στο άμεσο μέλλον η πρόοδος της τεχνολογίας και η αύξηση της εμπειρίας υπόσχεται την επέκταση εφαρμογής της μεθόδου και σε άλλες ομάδες ασθενών με αορτική στένωση.

aortiki stenosi taviΑ: Βαλβιδοπλαστική με μπαλόνι (προηγείται της διαδερμικής εμφύτευσης αορτικής βαλβίδας), Β - C: Οι δύο τύποι βαλβίδων που μπορούν να εμφυτευθούν με τη διαδερμική μέθοδο (B: Sapien, C: CoreValve).